آمارهای وزیر بهداشت در برنامه صف اول چقدر دقیق بود؟

دو سال بعد از شروع فعالیت وزارت بهداشت در دولت سیزدهم، بهرام عین اللهی جلوی دوربین صدا و سیما در برنامه صف اول ظاهر شد و آمارهایی اعلام کرد که قابل بررسی است.

به گزارش ، دکتر بهرام عین اللهی این روزها که مشکلات حوزه دارو، تجهیزات پزشکی و شیرخشک همچنان مورد گلایه مردم است. پرستاران با تجمع های خیابانی از مطالبات بر زمین مانده خود می گویند و پزشکان با مهاجرت، ترک شغل و بی انگیزگی در خدمت مناسب به مردم اعتراضشان را عیان می کنند به انتشار کارنامه عملکرد خود در رسانه ها بسنده نکرد و با حضور در برنامه صف اول شخصا برای دفاع از کارنامه خود به تلویزیون آمد.

اداره گفت و گو با وزیر بهداشت را مهدی خسروی مجری با سابقه و توانمند شبکه خبر به عهده داشت، فردی که قطعا به زیر و بم کار و مصاحبه های آماری آشناست.

آمار رشد اعتبارات بهداشت در 6 سال

وزیر بهداشت در این مصاحبه به بیان برخی آمارها از جمله آمار رشد اعتبارات حوزه بهداشت اشاره کرد اما نمودار رشد این اعتبارات را در مدت 6 سال نمایش داد. دکتر عین اللهی گفت: میزان اعتبار حوزه بهداشت در ۶ سال قبل از «دولت مردمی» حدود ۲۰ همت بوده و به ۴۶ همت افزایش یافت. ۲ هزار خانه بهداشت عمدتا در مناطق محروم ایجاد کردیم و تا پایان دولت ۲۴۰۹ مرکز بهداشتی نیز به بهره برداری می رسد.

عین اللهی در این مصاحبه مشخص نکرد که چه بخشی از این رشد اعتبارات حوزه بهداشت مربوط به دو سال فعالیت دولت سیزدهم و چه میزان آن مربوط به 4 سال دولت قبل است و به نمایش نمودار رشد صعودی این آمار به صورت اسلاید بسنده کرد.

او در بخش دیگری از سخنان خود برای چندین بار اعلام کرد که «طرح سلامت خانواده در این دولت» شروع شده و به بیان فعالیت های مراقبان سلامت برای پیشگیری پرداخت. در حالی که فعالان حوزه سلامت می دانند طرحی که به نام سلامت خانواده در  وزارت بهداشت اجرا می شود همان سطح اول خدمات برنامه پزشک خانواده است که از سال 1384 شروع شده و اتفاقا 18 سال پیش در دولت نهم که آقای دکتر عین اللهی معاون آموزشی وزیر بهداشت بود نیز در حال اجرا بود.

برنامه پزشک خانواده در اواخر دولت هشتم در زمان وزارت دکتر پزشکیان شروع شد و در دولتهای بعد فراز و فرودهای زیادی داشت اما هنوز با گذشت 18 سال به سرانجام نرسیده است. بخش نظام ارجاع آن به خصوص در شهرها اجرا نشده و خدمات پیشگیرانه آن نیز هنوز ناقص است.

حالا وزیر بهداشت بعد از 18 سال اعلام کرد: این طرح در 180 شهرستان کشور از جمله در برخی مناطق استان تهران اجرایی شده و امیدواریم تا پایان دولت مردمی بتوانیم این برنامه را در کل کشور اجرایی کنیم.

نامگذاری جدید برای یک برنامه قدیمی

دکتر عین اللهی گفت: در این طرح هر فرد ایرانی با کد ملی، دارای یک مراقب سلامت می شود و مراقب سلامت برای افراد تحت پوشش، پرونده سلامت ایجاد می کند نه پرونده بیماری. اگر افراد دچار بیماری شدند به پزشک خانواده یا در صورت نیاز به پزشک متخصص یا مراکز درمانی جهت بستری و درمان، معرفی می شوند.

اظهارات او نشان می دهد که طرحی که به نام سلامت خانواده در حال اجراست همان برنامه پزشک خانواده است که دکتر عین اللهی در زمان مسئولت معاونت آموزشی در دولت نهم با موضوع تربیت افراد متخصص پزشک خانواده درگیر آن بود، مهارت یا تخصصی که هنوز بعد از 18 سال در کشور ایجاد نشده و کار اجرای این طرح در سطوح مختلف به عهده مراقبان سلامت و پزشکان عمومی است و سیستم ارجاع آن هنوز به سرانجام نرسیده است.

او به این نکته جالب هم اشاره کرد که افراد می توانند از طریق تلفن همراه و یک اپلیکیشن که معرفی خواهد شد در مناطق شهری،  «به راحتی»، اطلاعات سلامت خود را در سامانه های وزارت بهداشت وارد کنند تا در پرونده الکترونیک آنها ثبت شود. طرحی که هنوز نشانه ای از اجرای آن نیست.

او در پاسخ به این پرسش که طرح سلامت خانواده کی کامل می شود آن را به طرح نسخه الکترونیک مرتبط کرد و گفت: پیشرفت نسخه الکترونیک در ابتدای کار دولت حدود 10 درصد بود که به بیش از 90 درصد رسیده است و امیدواریم تا پایان دولت شاهد استقرار کامل سلامت الکترونیک باشیم.

این سخنان وزیر بهداشت در حالی است که دکتر ناصحی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت که در دولت قبل هم همین مسئولیت را داشت قبل از شروع این دولت از پیشرفت 90 درصدی نسخه الکترونیک سخن گفته بود.

تعداد زوج های نابارور چند نفر است

وزیر بهداشت در این نشست آمارهای دیگری هم اعلام کرد که حتما مورد توجه کارشناسان نظام سلامت قرار می گیرد. او آمار زوج های نابارور را 4500 زوج اعلام کرد و گفت: حدود ۴۵۰۰ زوج نابارور در کشور داریم که باید هزینه سنگین درمانی می‌دادند اما از شهریور ۱۴۰۰ تا آذر ۱۴۰۲ تعداد ۶۷ مرکز درمان ناباروری در کل کشور ایجاد کردیم. از طرفی زنان باردار تحت پوشش خدمات درمانی و زایمان رایگان قرار گرفتند و تا پنج سال می‌توانند از خدمات رایگان استفاده کنند.

البته آمار زوج های نابارور گفته شده از سوی وزیر بهداشت در سایت وبدا متعلق به وزارت بهداشت اصلاح و به 4 میلیون و 500 هزار زوج نابارور تغییر کرد. سخنان وزیر بهداشت در سایت وزارت بهداشت (وبدا) این طور منتشر شد: تا قبل از دولت مردمی، هیچ مرکز سطح 2 درمان ناباروری در کشور وجود نداشت و با توجه به وجود 4 میلیون و 500 هزار زوج نابارور و هزینه های بالای درمان ناباروری، ایجاد این مراکز کمک بزرگی به زوجین نابارور کرد. با این حال باید پرسید 67 مرکز درمان ناباروری تا چه میزان ظرفیت پاسخگویی به حدود 4 میلیون و 500 هزار زوج نابارور را دارند.

کمبودهای دارویی همزمان با خودکفایی 99 درصدی

او درباره مشکلات کمبود دارو نیز باز هم به سهم 99 درصدی تولید داروهای مورد نیاز مردم در کشور اشاره کرد. آماری که مورد نقد کارشناسان است زیرا بر اساس تعداد عددی داروهاست و در صورت صحت نباید کمبودهایی دارویی این قدر در جامعه برای مردم مساله ایجاد کند.

دکتر عین اللهی اضافه کرد: بانک ایرانی با بانک خارجی نمی تواند به دلیل تحریم ها، تراکنش مالی داشته باشد و اخیرا یک بانک خارجی این کار را انجام داد و موجب ثبت سفارش دوباره و انجام مراحل از ابتدا شد. در نتیجه اینکه دشمنان ما می گویند دارو و تجهیزات پزشکی مشمول تحریم نیست، دروغ است چرا که محدودیت تراکنش ها و تعاملات مالی، مانع از تامین دارو و تجهیزات پزشکی می شود.

وزیر بهداشت گفت: اختلاف ارز ترجیحی و نیمایی در طرح دارویار توسط بیمه ها باید پرداخت شود. ما با حذف ارز ترجیحی برای تامین دارو کاملا موافق هستیم.

اما به این نکته اشاره نکرد که چه میزان از ما به التفاوت نرخ ارز ترجیحی و نیمایی به بیمه ها پرداخت شده و شرکت های دارویی وارد کننده که به گفته وزیر بهداشت 60 درصد آنها خصوصی هستند و 12 هزار داروخانه کشور چقدر از وزارت بهداشت طلب دارند و البته طلب معوقه شرکتهای تجهیزات پزشکی از بیمارستانهای دولتی چقدر است؟

توزیع 12 میلیون قوطی شیرخشک برای بازار 5 میلیونی

او درباره مشکلات تامین شیرخشک نیز گفت: متاسفانه بخش قابل توجهی از شیرخشک، قاچاق می شد و مقداری نیز در صنایع مختلف غذایی مورد استفاده قرار می گرفت و به گروه هدف یعنی کودکان اختصاص نمی یافت بنابراین تصمیم گرفته شد شیرخشک بر اساس کد ملی به کودکان کمتر از دو سال با قیمت ارز ترجیحی اختصاص یابد و اختلاف قیمت آن توسط بیمه سلامت پرداخت شود.

عین اللهی افزود: با اقدامات انجام شده، شیرخشک به مصرف کننده واقعی یعنی کودکان کمتر از دو سال می رسد. ماه گذشته حدود ۱۲ میلیون قوطی شیرخشک در کشور توزیع شد در حالی که مصرف ماهانه کشور حدود ۵ میلیون قوطی است و تغییر قیمتی برای کودکان کمتر از دو سال گذشته ایجاد نشده است!

واردات سی تی اسکن اروپایی همزمان با تایید تولید ایرانی

وزیر بهداشت درباره مسائل حوزه تجهیزات پزشکی نیز فقط به تولید سی تی اسکن توسط دو شرکت دانش بنیان در داخل اشاره کرد و گفت: در حال حاضر سی تی اسکن که یک دستگاه بسیار پیشرفته تصویربرداری است،  توسط دو شرکت دانش بنیان داخلی تولید می شود و این شرکت ها با ۳۵ بیمارستان کشور، قرارداد امضا کرده اند.

او البته به این نکته اشاره نکرد که چرا با وجود تولید دستگاه سی تی اسکن در داخل کشور همچنان تلاش برای واردات این دستگاه گرانقیمت از اروپا ادامه دارد و علت دریافت وام بانک جهانی برای واردات این دستگاههای سرمایه ای چیست؟ سرنوشت دستگاههایی گرانقیمتی که در بیمارستانهای کوچک شهرهای کوچک نصب شده چیست؟ چه تعداد از این دستگاهها مورد استفاده قرار گرفته و چه تعداد به دلایل مختلف کار نمی کنند و بازپرداخت هزینه این دستگاهها چگونه انجام می شود؟

از بخش های جالب سخنان وزیر بهداشت در این مصاحبه این بود که گفت: یک دستگاه اندازه گیری نوار قلب توسط یکی از شرکت های دانش بنیان تولید شده که به اندازه کف دست است. این دستگاه نوار قلب را با تلفن همراه، تفسیر می کند و به هر کدام از مسئولان کشورها که این دستگاه را هدیه می کنیم، از توانمندی کشورمان متعجب می شوند. اشاره وزیر بهداشت احتمالا به سیستم انتقال اطلاعات از طریق موبایل است که سالهاست در برخی انواع تجهیزات پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد.

دکتر عین اللهی گفت: از برنامه به کارنامه رسیده ایم اما به جزئیات این کارنامه اشاره زیادی نکرد از جمله اینکه چه میزان از تعهدات و تکالیف وزارت بهداشت در قانون برنامه توسعه ششم تاکنون اجرا شده است.

میزان موفقیت برنامه جوانی جمعیت

او در مورد برنامه جوانی جمعیت نیز گفت: در دوران گذشته در مورد جمعیت، کوتاهی هایی انجام و طرح تنظیم خانواده در کشور اجرا و باعث شد که رشد جمعیت از بیشتر از 4 (درصد) به نقطه نامطلوبی برسد که اگر در سالهای آینده توجهی به جوانی جمعیت نشود، دچار بحران می شویم. او البته اشاره نکرد که در چه سالی رشد جمعیت ایران 4 درصد بوده و البته به رقم رشد جمعیت، نرخ باروری و میزان موالید و نمودارهای آن در دو سال گذشته اشاره ای نکرد.

دکتر عین اللهی تاکید کرد: در دولت مردمی، 15 جلسه قرارگاه جوانی جمعیت در وزارت بهداشت تشکیل و تصمیمات خوبی نیز اتخاذ شد. جلسات قرارگاه در سراسر کشور و دانشگاه های علوم پزشکی تشکیل می شود و امیدواریم با همکاری مردم بتوانیم به رشد مناسب جمعیت برسیم.

وزیر بهداشت البته در این مصاحبه به جزئیات اجرای برنامه جوانی جمعیت، نتایج عملی 15 جلسه قرارگاه جوانی جمعیت و میزان موفقیت آن و نیز میزان افزایش رشد جمعیت در دو سال گذشته اشاره ای نکرد.

عین اللهی گفت: فرزندان متولد شده تا 5 سال خدمات بهداشتی و درمانی را به صورت رایگان دریافت می کنند. البته درباره نوع این خدمات که شامل چه سطحی از خدمات درمانی، داروها و اعمال جراحی می شود توضیح نداد.

آمارهای جالب افزایش تخت های بیمارستانی

مهمترین آمار وزیر بهداشت در این مصاحبه شاید ساخت 16 هزار تخت بیمارستانی در دولت سیزدهم بود، موضوعی که البته اخیرا کمبود نیروی انسانی آنها مشکلاتی را در این مراکز ایجاد کرده است به طوری که سعید کریمی، معاون درمان وزیر بهداشت نیز اخیرا اعلام کرده که نیروی انسانی مورد نیاز بیمارستانهای جدید وزارت بهداشت باید تامین شود.

دکتر عین اللهی با اشاره به مجوز استخدام 75 هزار نفر در وزارت بهداشت، خاطرنشان کرد: در مرحله اول با مجوز سازمان امور اداری و استخدامی کشور 25 هزار نفر استخدام می شوند که این فرایند در مراحل پایانی قرار دارد و سایر نیروها نیز با آزمون های استخدامی بعدی به کار گرفته می شوند. سال گذشته 67 هزار نفر با قانون ایثارگری در وزارت بهداشت تبدیل وضعیت شدند که کمک بزرگی برای ما بود.

وزیر بهداشت در این مصاحبه درباره شاخص تخت بیمارستانی به شاخص تعداد تخت به ازای هر هزار نفر اشاره نکرد و فقط به بیان عدد 1.6 اکتفا کرد و گفت این شاخص در کشورهای پیشرفته 2 است. احتمالا منظور او این بوده که شاخص تعداد تخت بیمارستانی در ایران اکنون 1.6 تخت به ازای هر هزار نفر است و در کشورهای پیشرفته مثل اروپا این میزان 2 است و البته در پاسخ به پرسش آقای خسروی مجری مصاحب اعلام کرد که تا پایان این دولت به عدد 2 یعنی به گفته او شاخص کشورهای پیشرفته می رسیم.

او همچنین گفت: به طور کلی ۱۵۰ هزار تخت بیمارستانی در کشور داریم که ۱۲ درصد آن در دولت سیزدهم افتتاح شد. 7هزار تخت بیمارستانی نیز در کل کشور در دست افتتاح قرار دارد.

چند اشکال آماری

این آمارهای وزیر بهداشت چند اشکال دارد اول اینکه آمارهای وزارت بهداشت تا قبل از دولت سیزدهم نشان می داد که تعداد کل تخت های بیمارستانی تا قبل این دولت حدود 148 هزار بوده است که در صورت افزایش 16 هزار تخت در این دولت باید به عدد 164 هزار تخت برسد که این آمارها با هم جور در نمی آید.

علاوه بر آن شاخص 1.6 تخت به ازای هر هزار نفر نشان می دهد که تعداد تخت های بیمارستانی ایران برای 80 میلیون نفر جمعیت باید عددی حدود 128 هزار تخت باشد که باز هم جور در نمی آید. ضمن اینکه شاخص 2 تخت بیمارستانی به ازای هر هزار نفر برای کشورهای اروپایی نیز به هیچ وجه درست نیست و میانگین تخت بیمارستانی به جمعیت به طور متوسط در دنیا بالای 3 و در اغلب کشورهای اروپایی بالای 5 و در برخی کشورها مثل آلمان حدود 8 است. جالب است بدانید تعداد تخت بیمارستانی به ازای هر هزار نفر در ژاپن بالای 13 است.

افزایش ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاههای علوم پزشکی موضوع دیگری بود که دکتر عین اللهی درباره آن صحبت کرد. موضوعی که با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی مبنی بر افزایش 20 درصدی ظرفیت پذیرش، وزارت بهداشت هم به آن تن داد اما متخصصان از افت کیفیت آموزشی به علت نبود ظرفیت و زیرساخت های آن انتقاد می کردند.

وزیر بهداشت در این مصاحبه از تربیت سالانه ۱۰ هزار پرستار در در دانشگاهها صحبت کرد که البته در جملات بعدی اعلام کرد که کل دانشجویان پرستاری دانشگاهها 10 هزار نفر است، دو آماری که معنای متفاوتی دارند. عین اللهی همچنین گفت: شاید نتوانیم ظرفیت را بیش از این افزایش دهیم و شاید به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد دهیم که برای سال آینده، افزایش 20 درصدی ظرفیت را متوقف کنیم.

چند نفر رایگان بیمه سلامت شدند

عین الهی اضافه کرد: سال گذشته 2800 دستیار تخصصی با اولویت مناطق کمتربرخوردار در کشور توزیع شدند که 70 درصد این نیروها به مناطق محروم اعزام شدند. توزیع دستیاران فوق تخصص نیز به گفته او از 273 نفر به 407 نفر افزایش یافته است. افرادی که افزایش خودکشی در بین آنان به علت سختی کار و حقوق پایین به یکی از چالش های مهم نظام سلامت ایران تبدیل شده است.

او همچنین از تحصیل 7 هزار دانشجوی خارجی در دانشگاههای علوم پزشکی کشور اشاره کرد اما از ملیت آنها چیزی نگفت.

عین اللهی درباره گردشگری سلامت نیز به بیان این آمار بسنده کرد که 280 بیمارستان کشور مجوز جذب توریست درمانی دارند اما از میزان موفقیت آنها در جذب بیمار خارجی و آمار پذیرش بیمار خارجی در این مراکز آماری ارائه نکرد.

او همچنین از بیمه رایگان 5 دهک جامعه به میزان «12 میلیون نفر» خبر داد که البته باید دید با چه معیار درآمدی جمعیت 5 دهک جامعه مشمول بیمه رایگان، 12 میلیون نفر می شود.

وزیر بهداشت از ساخت بیمارستان فردیس بعد از 12 سال، بیمارستان شهریار بعد از 32 سال و بیمارستان ملارد بعد از 13 سال خبر داد و گفت: بیمارستان اسلامشهر نیز تا دو سال آینده افتتاح می شود. به گفته او بیمارسان فیروزآبادی شهر ری نیز تجهیز شده است. بیمارستانهای پیشوا و شهید مفتح ورامین نیز در مراحل پایانی است و نام این پروژه ها را کمربند سفید اطراف تهران گذاشت.

افشین شاعری