گزارش رسمی و تحلیل جامع سازمان جهانی بهداشت که در قالب کتاب «تحول نظام سلامت ایران» در سال 1398 منتشر شد، حاکی از سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری دولت وقت در نظام سلامت بود که به معنای سهم 8.1 درصدی از تولید ناخالص ملی است که در قبل و بعد از آن دوران، هیچ سابقه‌ای در کشور نداشت.
درست 10 سال پیش، پانزدهم اردیبهشت 1393 طرح تحول سلامت آغاز شد. طرحی که از یک سو، تعهد دولت امید و از سوی دیگر، بخشی از تکلیف جهانی در زمینه تأمین «پوشش همگانی سلامت» بود.
استقبال مردم و کادر درمان در روز اول اجرای طرح، موجی از شگفتی و ناباوری بود: در زمانی که انتظار داشتند ساعتها برای تهیه وسایل و تجهیزات بیمارستانی، دارو، یا حتی وسایل همراه بیمار بستری، از این سو به آن سو بروند،
در شهر حیران و سرگردان باشند و مبالغ گزافی بپردازند، بیماران به راحتی و فقط با هزینه 10 درصد از کل صورتحساب هزینه های بستری و حداکثر 6 درصد از هزینه خدمات سرپایی در بیمارستانهای دولتی و دانشگاهی، ترخیص می‌شدند و رضایت از خدمات درمانی در اقصی نقاط کشور به بیش از 80 درصد رسید که حتی در مراکز خصوصی هم بی‌نظیر بود.
تأمین پرستار، پزشک و متخصص برای تمامی بیمارستانها و مراکز بهداشتی درمانی، الزام بیمارستانها برای تأمین اقلام مصرفی بیماران برای جلوگیری از سرگردانی همراهان بیمار در شهر، گسترش بیمه سلامت به همه اقشار مردم، کاهش شدید هزینه کمرشکن سلامت به حدود 3 درصد جمعیت، جمع شدن پدیده زشت «زیرمیزی»،
بهینه سازی بیمارستانها و مراکز جامع خدمات سلامت و خانه های بهداشت در سراسر کشور، بهینه سازی ناوگان اورژانس پیش بیمارستانی و تخصیص دهها پایگاه بالگرد اورژانس، افزایش چشمگیر خدمات زایمان طبیعی در سراسر کشور،
ارتقاء خدمات سلامت اولیه در سراسر کشور و دهها نوع خدمت جدید در مراقبت اولیه و ثانویه سلامت، که به نظر نگارنده، مهمترین آن اقدامات، ادغام عملی اهداف پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر و سلامت روان در مراقبتهای اولیه سلامت بود.
توجه مجامع بین المللی به طرح تحول سلامت
تأمین و ترویج این همه خدمات در نوع خود تحول عمیق و انقلاب در نظام خدمات سلامت ایران بود که کاملا در سمت و سوی نفع فقرا، نیازمندان و دهک‌های ضعیف جامعه و از ابتدا مورد توجه اکید کشورها و سازمانهای بین‌المللی و به ویژه سازمان جهانی بهداشت واقع شد.
اقدامات طرح تحول سلامت در دهها برنامه سلامت اولیه، دهها برنامه درمانی، هزاران پروژه عمرانی، صدها برنامه آموزش پزشکی، پژوهشی، دانشجویی، دارویی، غذایی و فناوری که تأثیرات مستقیم بر ابعاد مختلف زندگی مردم داشت، با مدیریت دکتر هاشمی وزیر بهداشت وقت و حمایت دولت در دو سال اول با تمام توان ادامه یافت
و همزمانی با برجام و آمد و شدهای فراوان سرمایه گذاران خارجی و ایرانی، نویدبخش آینده ای روشن در دلهای دردمند مردم به ویژه محرومان و نیازمندان و نیز انگیزه فراوان در ارائه دهندگان خدمت و نیروهای تخصصی سلامت، بود.
سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری دولت در طرح تحول سلامت
براساس تحلیل رسمی سازمان جهانی بهداشت، هزینه های مستقیم دولت در نظام سلامت از 32 درصد در ابتدای دهه 90 به 54 درصد در سال 1395 افزایش یافت و این افزایش سهم دولت، مستقیما موجب کاهش پرداخت از جیب مردم شد.
گزارش رسمی و تحلیل جامع سازمان جهانی بهداشت که در قالب کتاب «تحول نظام سلامت ایران» در سال 1398 منتشر شد، حاکی از سرمایه گذاری 3 میلیارد دلاری دولت در نظام سلامت بود که به معنای سهم 8.1 درصدی از تولید ناخالص ملی است که در قبل و بعد از آن دوران، هیچ سابقه‌ای در کشور نداشت.
به تعبیر سازمان جهانی بهداشت، نظام سلامت ایران آمادگی کامل برای رسیدن به اهداف «پوشش همگانی سلامت»، ایجاد نظام سلامتی کارآمد برای فردا، نوسازی ساختارهای فیزیکی (سازه‌ها) و عملکردی نظام سلامت و نهایتا پاسخگویی به نیازهای سلامت مردم در سالهای آتی داشت.
وضعیت نظام سلامت بعد از دو بحران کرونا و کاهش درآمدهای کشور
ساختار جدید نظام سلامت که حاصل توجه دولت به مهمترین نیاز اجتماعی کشور در ابتدای دهه 90 و نتیجه پیگیری، تدابیر و تلاش بی‌وقفه وزیر و همکارانش در سالهای ابتدایی دولت یازدهم بود، متأسفانه با دو ابربحران پاندمی کووید و تداوم کاهش شدید درآمدهای کشور ناشی از تحریم‌ها و نیز با تغییر رویکرد حمایتی دولت از طرح تحول سلامت، دچار افت محسوسی شد،
تا آنجا که در شرایط فعلی، متاسفانه تقریبا تمامی دستاوردهای افتخارآمیز آن دوران، از بین رفته و سبد هزینه مردم، مملو از هزینه درمان و دارو و بازگشت پدیده زیرمیزی به دلیل عدم توجه دولت به تعرفه‌های واقعی خدمات درمانی شده است.
طرح تحول نظام سلامت ایران، پس از استقرار نظام مراقبت اولیه سلامت در ابتدای دهه 60، یک بار دیگر نشان داد که ظرفیت اقدامات بزرگ برای پاسخگویی به بزرگترین نیازهای اجتماعی کشور وجود دارد اما نیازمند تدابیر حاکمیت، تداوم حمایت راهبردی و تلاش مستمر مدیران و ارائه دهندگان خدمات سلامت است، امری که متاسفانه در چشم انداز فعلی بسیار دور از دسترس میباشد.
دکتر محسن اسدی لاری، استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران
پایگاه خبری آمادگی خود را برای انتشار سایر دیدگاهها درباره طرح تحول سلامت اعلام می‌کند.